Dok predviđamo predstojeći izraelski kopneni napad na Gazu, vrijedi razmisliti o sličnom događaju koji se dogodio prije više od pola stoljeća. Godine 1967, tokom Šestodnevnog rata, Izrael je započeo napad na Egipat, Siriju i Jordan. Zanimljivo je da je Jugoslavija kao odgovor na ovu agresiju prekinula diplomatske odnose s Izraelom, prenosi Slobodna Dalmacija.

 

 

 

 

Šestodnevni rat, koji je rezultirao izraelskom okupacijom značajnih arapskih teritorija, trajao je od 5. juna do 10. juna 1967. Izrael je preuzeo kontrolu nad arapskim teritorijama Istočnog Jerusalima i Zapadne obale od Jordana, pojasa Gaze i Sinajskog poluostrva iz Egipta i Golanske visoravni iz Sirije. Samo dan nakon završetka rata, zamjenik državnog sekretara za vanjske poslove Mišo Pavićević sastao se sa izraelskim poslanikom Avigdorom Daganom kako bi mu uputio protestnu notu. U noti se upozorava da će Jugoslavija prekinuti diplomatske odnose s njim ako Izrael ne povuče svoje snage sa okupiranih teritorija. Prema rečima Aleksandra Lebla, cenjenog novinara Večernjih novosti i Borbe koji je preminuo u Beogradu 2020. godine u 99. godini, sastanak je održan u Državnom sekretarijatu u 22.30 časova. i trajao je samo pet minuta.

Dagan je obavijestio Pavičevića da će prijaviti sadržaj note svojoj vladi i prenijeti njihov odgovor. Nakon što Izrael nije 13. juna povukao svoju vojsku sa arapskih teritorija, održan je drugi sastanak Pavićevića i Dagana u Državnom sekretarijatu SFRJ. Pavićević je predstavniku Izraela predao dopis tačno u 15.10 časova. najavljujući prekid diplomatskih odnosa. Vlada SFRJ je istakla da je Vlada Izraela ignorisala upozorenje izraženo u noti izraelskoj ambasadi u Beogradu od 11. juna. Takođe, Vlada Izraela je nastavila sa aktivnostima koje su potvrdile njenu agresiju na arapske zemlje. Kao rezultat toga, Vlada SFRJ je donijela odluku o prekidu diplomatskih odnosa sa Izraelom, a odgovornost za sve posljedice padaju isključivo na vladu Izraela. Za razliku od sadašnjosti, prošlost je bila vrijeme kada su različite nacije imale različite oblike vladavine. Jugoslavija je 1967. godine imala cijenjenu poziciju predvodnika Pokreta nesvrstanih, koji je ujedinio većinu članica Ujedinjenih nacija.

Upravo kroz ovu lidersku ulogu Jugoslavija je bila u stanju da uspostavi snažan spoljnopolitički stav koji joj je omogućio da preduzme tako hrabru diplomatsku akciju prema Izraelu. Uz to, Jugoslavija nije samo prekinula diplomatske odnose s Izraelom, već je jugoslovenski predsjednik Josip Broz Tito također lično molio rukovodstvo Sovjetskog Saveza i drugih nacija u sovjetskoj sferi da slijede njihov primjer. To je rezultiralo potpunim prekidom diplomatskih odnosa sa Tel Avivom od strane svih članova sovjetskog tabora, sa izuzetkom Rumunije. Da bismo bolje razumeli jugoslovensku odluku, neophodno je da se ukratko osvrnemo na vremensku liniju jugoslovensko-izraelskih odnosa. Ovaj vremenski okvir proteže se od formiranja Izraela 1948. do Šestodnevnog rata 1967. Takvo ispitivanje otkriva da se Jugoslavija nije protivila stvaranju Izraela.

 

 

 

 

Štaviše, jugoslovensko-izraelski odnosi su bili prijateljski tokom prvih godina nakon uspostavljanja Izraela. U aprilu 1947. Ujedinjene nacije su stvorile specijalizovanu komisiju, Specijalnu komisiju Ujedinjenih nacija za Palestinu (UNSCOP), za istraživanje pitanja Palestine. Jugoslavija je bila jedna od 11 zemalja u komisiji. Od 11 članica, sedam je bilo za podjelu Palestine na odvojene jevrejske i arapske države. S druge strane, Jugoslavija je, zajedno sa Indijom i Iranom, podržavala ideju jevrejsko-arapske federacije. Na kraju, jedan član komisije bio je uzdržan od zauzimanja stava po tom pitanju. Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 29. novembra 1947. glasala za podelu Palestine. Ovu odluku podržale su Sjedinjene Države i Sovjetski Savez. Nakon toga, 14. maja 1948. David Ben-Gurion je u Tel Avivu proglasio nezavisnost Izraela. Međutim, ovu najavu nisu dobro prihvatile arapske zemlje koje su bile protiv zauzimanja bilo kojeg dijela palestinske teritorije. Kao rezultat toga, počeo je prvi izraelsko-arapski rat. Arapske vojske su poražene u ovom ratu, što je dovelo do uspostavljanja Države Izrael. Izrael je, prema istorijskim zapisima, priznala Jugoslavija 19. maja 1948. godine. Ubrzo su uspostavljene diplomatske veze i potpisan je prvobitni trgovinski sporazum. To je označilo početak međusobnog odnosa koji se proteže dalje od ekonomske saradnje, obuhvatajući kulturne i druge oblasti interakcije. Lebl piše da je tokom postojanja Jugoslavije postojao generalno pozitivan stav prema Izraelu kao naciji, njegovoj politici i nastojanjima da se smesti jevrejske pojedince koji su želeli da tamo zasnuju svoje domove. Posebno su bili istaknuti kibuci, a to su poljoprivredne zajednice zasnovane na socijalističkim principima, kojima je pridavana velika pažnja.

 

 

 

 

Studijske grupe iz Jugoslavije posjetile su Izrael i ponijele pozitivne ocjene i utiske. Propadanje jugoslovensko-izraelskih odnosa, koje se dešavalo sredinom 1950-ih, po mišljenju pomenutog pisca, uzrokovano je nepovoljnim ocenama jugoslovenskog rukovodstva. Ove ocjene su se odnosile na globalnu situaciju nakon završetka Drugog svjetskog rata, prirodu Izraela kao nacije i njegov status i odgovornosti u međunarodnoj zajednici, te akcije i strategije koje je implementirala njegova vlada. U očima jugoslovenskih komunista postojao je žestok sukob između imperijalističkih sila, na čelu sa Sjedinjenim Državama, koje su tražile globalnu dominaciju na sve potrebne načine, i zagovornika slobode, prvenstveno predvođenih komunistima poput Sovjetskog Saveza, koji su bili glavni zaštitnici i predstavnici malih naroda i zemalja koji se bore da se oslobode kolonijalizma. Međutim, nakon njihovog razlaza sa Staljinom 1948., ova perspektiva se donekle promijenila, pošto su se počele prepoznavati hegemonističke težnje Sovjetskog Saveza. U isto vrijeme, kritike javnosti su ublažene kao odgovor na vojnu i ekonomsku pomoć koja je dolazila iz Sjedinjenih Država. Prema Leblu, u određenom aranžmanu, Jugoslavija je smatrala da je uspostavljanje jevrejske države značajan događaj u njihovom sukobu protiv imperijalizma. Međutim, ovo gledište se na kraju promijenilo.

Preporučeno