– O Josipu Brozu Titu su do danas ispričane razne priče,a ono što je sigurno za njega je to, da je bio najpopularniji čovjek u bivšem sistemu. Međutim, u narodu smo imali jako puno ličnosti koje su bile i više nego omiljene kod običnog naroda. Slijedi i jedna priča o čovjeku koji je bio i više nego popularan.
Svetozar Gligorić, renomirani jugoslovenski šahovski velemajstor, ostavio je neizbrisiv trag u svetu šaha, čime je postao uticajna ličnost u svetskoj eliti. Pored svog jezičkog umijeća, tečno govoreći 10 jezika, posjedovao je osjetljivu i suzdržanu prirodu koja je čuvala njegov lični svijet. Veličina njegovog doprinosa očituje se u činjenici da do danas niko nije nadmašio njegova dostignuća. Njegovo trajno nasljeđe dodatno je ilustrovano prestižnom svjetskom nagradom za fair play koja sada nosi njegovo ime, što je još jedan dokaz njegovog neprikosnovenog statusa. Mediji su čak otišli toliko daleko da su sugerisali da je bio poznatiji od Tita, učvršćujući njegovu ikoničnu reputaciju.
- Gligorić je od malih nogu krenuo na svoje putovanje u carstvo šaha, pokazujući urođeni talenat i žar za igru. Brzo se uzdižući u rangu, pojavio se kao istaknuta ličnost u šahovskoj zajednici, kako unutar Jugoslavije, tako i na globalnom nivou. Tokom svoje sjajne karijere, postigao je brojna cijenjena priznanja i trijumfe, pokazujući svoju neusporedivu sposobnost i stratešku genijalnost koja mu je donijela široko priznanje.
Učešće na šahovskom turniru kandidata 1953. godine bio je prelomni trenutak u karijeri Svetozara Gligorića, jer je označio njegov pokušaj da se izbori sa aktuelnim svetskim šampionom. Iako nije uspeo da osvoji titulu, njegov izuzetan nastup na ovom takmičenju učvrstio je njegov položaj jednog od eminentnih šahista svoje ere. Gligorićev doprinos carstvu šaha prevazilazio je njegove igračke sposobnosti, jer je napisao nekoliko renomiranih knjiga na tu temu. Djela kao što su “Igra poteza” i “Šahovski eksperimenti” stekla su status bezvremenske literature među šahovskim entuzijastima, nudeći neprocjenjive uvide i strateške smjernice koje su inspirisale i potaknule bezbrojne generacije igrača ka trijumfu.
Pored ličnih dostignuća, Gligorić je imao važnu ulogu u trijumfima jugoslovenskog tima na raznim šahovskim olimpijadama i svetskim turnirima. Njegova nepokolebljiva posvećenost timskom radu i izuzetna prisebnost u situacijama visokog pritiska učinili su ga nezamjenjivim resursom nacionalnog tima.
Od 1950. do 1982. imao je čast da predstavlja Jugoslaviju u 15 navrata na Olimpijskim igrama, postigavši ukupno impresivnih 12 medalja (uključujući jednu zlatnu, 6 srebrnih i 5 bronzanih). Nadalje, dominirao je prvenstvom Jugoslavije, osiguravši prvo mjesto zapaženih dvanaest puta.
Čak i nakon povlačenja iz takmičarskog šaha, Gligorić je nastavio da doprinosi svijetu šaha služeći kao mentor i dajući pronicljive komentare, prenoseći svoju opsežnu mudrost budućim igračima. Njegovo izvanredno postignuće u osvajanju skoro stotinu turnira, često bez ijednog poraza, svjedoči o njegovoj izuzetnoj vještini.
Jugoslavija je, pod njegovim uticajem, stekla priznanje kao druga najmoćnija šahovska nacija na svetu, iza SSSR-a. Strani mediji često bi se šalili da je Gligina popularnost nadmašila čak i onu samog Tita. Njegov život je doživio potpunu transformaciju zbog značajnog događaja.
- Rođen 1923. godine u Beogradu, Svetozar Gligorić, međunarodno priznat kao Gliga, u početku je pokazao interesovanje za fudbal, što je bila uobičajena strast među mladim dečacima u to doba. Tek kada je Gliga zadobio slom ruke dok je igrao fudbal, naletio je na partiju šaha, posmatrajući kako se njegovi stariji vršnjaci bave ovom aktivnošću. Ovaj slučajni susret u dobi od 13 godina na kraju će promijeniti tok njegovog života.
U nedostatku finansijskih sredstava, genijalno je napravio svoju početnu šahovsku tablu koristeći čepove za vino. Pokazujući izuzetnu veštinu, Svetozar Gligorić se brzo uzdigao, postavši prvak Beograda sa nepunih 15 godina. Sa 16 godina već je stekao cenjeno zvanje majstora.
Tokom početka Drugog svjetskog rata, dječak je suočen sa razornim gubitkom – smrću svoje majke. Pošto je već ranije ostao bez oca, ostao je siroče. Međutim, renomirani hirurg po imenu dr Niko Miljanić, koji deli dečakovu ljubav prema šahu, otvara mu svoj dom i postaje njegov staratelj.
- Još jednom je dr. Niko pokazao svoju sposobnost da spašava živote spašavajući Gligu tokom početka Drugog svjetskog rata. Tražeći sigurnost, odveo je Gligu i njegovu porodicu u Crnu Goru, gdje su potražili utočište. Godine 1943. Gliga je odlučio da ide u partizane i aktivno se uključio u borbe u periodu od dvije godine. Iako je u početku želeo da služi na Sremskom frontu, njegov izuzetan talenat privukao je pažnju štaba. Zbog toga je početkom 1945. godine povučen iz borbe i dodeljena mu je odgovornost za osnivanje Sportskog društva Crvena zvezda. Zanimljivo je da će Gligina veza sa Partizanom potrajati do kraja života, stvarajući paradoksalnu situaciju.
Ključ njegovog uspjeha leži u njegovoj sposobnosti da se prilagodi i bude svestran.
Za razliku od Botvinika, Petrosjana, Fišera i brojnih drugih posvećenih igrača koji su posvetili bezbroj sati usavršavanju svojih veština na šahovskoj tabli, Gliga je krenuo drugim putem. Uronio je u svet novinarstva, objavljujući članke u veoma popularnim jugoslovenskim novinama i radeći kao dopisnik svetskih medija. Gligini pisani radovi redovno su krasili stranice Chess Review-a i Chess Life-a, etablirajući ga kao pouzdan i poštovan glas u šahovskoj zajednici.
Gliga, voljena figura, imao je magnetski šarm koji je privlačio ljude prema sebi. Njegov zarazni optimizam bio je toliko moćan da je čak i skeptični Fišer pronašao utehu u Gliginom društvu i dao sebi nameru da ostane sa njim tokom njegovih poseta Beogradu. Gligina nepokolebljiva pouzdanost bila je neupitna i univerzalno priznata.
Gliga je često citirao Voltera, navodeći da je šah počast cijeloj ljudskoj rasi. Nakon završetka Drugog svetskog rata, Gliga i Danica su se udružili u brak, ljubav koja će trajati večno. Njihova zajednica je trajala skoro pola veka, sve do Daničine smrti 1994. godine. U nevjerovatnoj dobi od 88 godina, svijetu je predstavljen album.
Učešće u televizijskom programu “Obraz u obraz!” koji su kreirali Milena Dravić i Gaga Nikolić, javnosti je pokazao svoj vokalni talenat. Samo deceniju pre svoje smrti, uživao je u uranjanju u svet muzičkih nota i melodija, učeći sebe kako da svira klavir. Kao svedočanstvo o svom muzičkom putu, predstavio je svoj kompletan album “Kako sam preživeo 20. vek” 1988. godine.
No, tu nije kraj priče – u penziji je odlučio da dodatno usavrši svoje znanje engleskog upisavši Filološki fakultet. 14. avgusta 2012. godine preminuo je u Beogradu i sahranjen u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju. Njegova izuzetna zaostavština nastavlja da napreduje kroz turnire, knjige i priče koje odaju počast njegovom statusu jednog od najizuzetnijih šahovskih šampiona u istoriji.
