U nastavku našeg današnjega članka, malo se dotičemo i teme, a koja je bila jako popularna u Bivšoj Jugoslaviji. Govorićemo o Josip Broz Titu…
Josip Broz Tito postao je međunarodno poznat tokom Drugog svjetskog rata kao vođa Narodnooslobodilačke vojske, odnosno partizanskog otpora protiv nacističke okupacije Jugoslavije. Istakao se kao izuzetno sposoban vojni lider i političar, sposoban da ujedini različite narode i etničke grupe pod jednim pokretom. Upravo ta sposobnost objedinjavanja bila je ključna za uspjeh partizanskog otpora. Tokom rata, Tito je stekao ogroman ugled, ne samo u zemlji već i u inostranstvu, gdje su ga podržavali saveznici poput Velike Britanije, Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza.
Međutim, nakon rata, njegova vlast dobija autoritarnije obrise. Iako je Jugoslavija bila van sfere sovjetskog uticaja nakon raskida sa Staljinom 1948. godine, represija nad političkim neistomišljenicima nije jenjavala. Goli otok, zloglasni zatvor smešten na surovom, kamenitom ostrvu u Jadranskom moru, postao je simbol te represije. Bio je namenjen političkim zatvorenicima, često žrtvama nesporazuma, denuncijacija ili banalnih ispada. Ljudi su zatvarani zbog vica, pogrešnog komentara, pa čak i zbog ćutanja kada su čuli nešto „neprikladno“. Strah i nepovjerenje širili su se društvom, a Goli otok postao je sinonim za sistemsku torturu.
Jedan od najupečatljivijih primera besmislenih hapšenja jeste sudbina Ženi Lebl, mlade novinarke iz Beograda. Imala je samo 22 godine kada je, zbog prepričavanja vica zasnovanog na tada popularnoj pesmi „Druže Tito, ljubičice bijela“, uhapšena i optužena za neprijateljsku delatnost. Vic nije bio usmeren na direktnu kritiku vlasti, ali je u tadašnjoj atmosferi političkog progona bio dovoljan da je tajna služba UDBA uhapsi.
- Nisu je optužili samo zato što je ispričala vic – već i zato što nije prijavila osobu koja joj ga je ispričala. Taj apsurd doveo ju je do pakla – u narednim godinama prošla je kroz pet različitih zatvora: Glavnjaču, logor Ramski rit, kaznionicu Zabela, ostrvo Sveti Grgur i na kraju Goli otok. Tokom zatočeništva, trpela je fizičko iscrpljivanje, psihičko mučenje i pokušaje „prevaspitavanja“. Izbačena je iz Udruženja novinara, a etiketa „državnog neprijatelja“ ju je pratila i nakon izlaska na slobodu.
Nakon oslobađanja u oktobru 1951. godine, Ženi se vratila u Beograd, ali su je mnogi dočekali s podozrenjem. Samo je porodica pokazala razumevanje. Njen brat Saša, koji je dočekao na železničkoj stanici, opisao ju je kao „povratnicu iz Aušvica“ – toliko je bila promijenjena. Odbacivanje društva i gubitak profesionalnog ugleda naveli su je da potraži novi život u Izraelu, gde je, uprkos početnim teškoćama, uspela da pronađe mir i stabilnost.
Godine 1986, u Jerusalimu, Ženi je upoznala pisca Danila Kiša. Na tom susretu pridružila im se i Eva Nahir Panić, još jedna bivša logorašica Golog otoka. Njeno potresno svedočenje duboko je pogodilo Kiša, koji dotad nije znao da su i žene bile zatvarane na ovom zloglasnom mestu. Uveren u važnost svedočenja, Kiš je pokrenuo inicijativu za snimanje dokumentarnog serijala „Goli život“, koji je režirao Aleksandar Mandić. Serijal je emitovan u februaru 1990. godine i bio je među prvim javnim priznanjima zločina počinjenih nad političkim zatvorenicima.
Na Kišov nagovor, Ženi Lebl je napisala autobiografsku knjigu „Ljubičica bela“, u kojoj je detaljno opisala užase koje je doživela. Knjiga je postala bestseler u Izraelu, a kasnije je objavljena i u Srbiji. Njeno delo je jedno od najvažnijih svedočanstava o represiji u Titovoj Jugoslaviji. U njoj je ostao zapisan jedan od najpotresnijih citata: „Samo žedni znaju ceniti vodu. Bile smo okružene morem, a žedne do ludila.“ Te riječi su metafora ne samo fizičke žeđi, već i duhovne i emocionalne patnje.
Sudbina Ženi Lebl predstavlja samo jednu u nizu mračnih stranica iz istorije Golog otoka. Njeno svedočenje je dragoceni istorijski dokument koji nas podseća na to kako autoritarni režimi mogu da unište ljudske živote zbog najmanjih prestupa. Uprkos svemu, ona nije ćutala. Odlučila je da progovori – i time dala glas onima koji su zauvek ućutkani. Istina o Golom otoku i dalje živi zahvaljujući hrabrim pojedincima poput nje.
